یحیی مقتصد، سال گذشته پس از ایام اربعین نرخ دلار جهش قابل توجهی در حدود 4000 ریال داشت. برخی از مسئولین بانک مرکزی اعلام کردند که جهش نرخ دلار به دلیل حجم زیاد تقاضای دلار زائرین اربعین بوده است. و طبق قوانین اقتصادی هرگاه تقاضا افزایش قابل توجهی داشته باشد و عرضه به همان میزان افزایش نیابد، قیمت‌ها (نرخ دلار) افزایش می‌یابد. امسال نیز در خبرها آمد برخی کارشناسان نزدیک به دولت، پیشبینی می‌کنند به علت تقاضای زائران حسینی در ایام اربعین نرخ دلار افزایش یابد. واقعیت چیست؟

 

با بررسی حجم دلار خارج شده از کشور برای سفرهای خارجی در کل سال و میزان تقاضای دلار در ایام اربعین حسینی واقعیت روشن خواهد شد. کل حجم واردات کشور از طریق توریسم (یعنی مقدار پولی که مسافران ایرانی در خارج از کشور با ارز کشورهای مختلف خرج می‌کنند) معادل 10 میلیارد دلار است. البته کل این مقدار دلار تقاضا نمی‌شود و ارزهای دیگر مثل یورو، دینار، ریال عربستان و... نیز در این برآورد به دلار تبدیل شده است. پس کل میزان تقاضای دلار برای مسافرت در سال کمتر از 10 میلیارد دلار است.

 

تقاضا برای دلار در اربعین چه میزان است؟

 

قابل توجه است که اکثر تقاضای زائران برای دلار مربوط به هزینه‌ی ویزا است که به ازای هر نفر 40 دلار است. زیرا اغلب زائرین، دلار با خود به کشور عراق نمی‌برند، یا پول خود را به دینار عراقی تبدیل می‌کنند یا از پول ایرانی در عراق استفاده می‌کنند زیرا پول ایرانی آن‌جا معتبر است و عمده معاملات (بجز غذا و اسکان که از طرف مردم سخاوتمند عراق به رایگان در اختیار زوار قرار می‌گیرد) با پول ایران یا دینار عراق انجام می‌شود. البته برخی افراد برای موارد احتیاطی مقدار کمی دلار همراه خود می‌برند، که با جنبش «اربعین بدون دلار» زائرین کمتر اقدام به این کار می‌کنند و این‌گونه موارد نادر و ناچیز است. تعداد زائران اربعین در سال1395 نیز چیزی حدود  2.7 میلیون نفر گزارش شده است. با این تفاسیر، حجم دلار برای ویزا چیزی حدود 108 میلیون دلار است، که اگر با حجم تقاضا افرادی که دلار با خودشان برای انگیزه‌های احتیاطی می‌برند جمع بزنیم حداکثر معادل 140میلیون دلار می‌باشد. که این رقم نسبت به تقاضای کل سال بسیار ناچیز است و 1.4% می‌باشد. حتی اگر با فرض افزایش جمعیت زائران و افزایش مقادیر احتیاطی دلار، حجم تقاضا برای دلار را 200 میلیون دلار درنظر بگیریم بازهم مقدار کمی است. و چیزی حدود 2% تقاضای دلار در کل سال است. و این حجم نسبتا اندک از تقاضای دلار طبق هیچ منطق اقتصادی تاثیر چشمگیری روی نرخ ارز نخواهد گذشت.

 

از طرفی در ایام دیگر سال مثل ایام نوروز که شاهد حجم مسافران به خارج از کشور(کشورهای ترکیه، آذربایجان، دبی و...) در یک بازه فشرده هستیم، جهش چندانی در نرخ دلار مشاهده نمی‌شود. طبق برآوردها مسافرت‌های نوروزی در سال 95 چیزی بیش از 2.5 میلیون نفر بوده و اغلب این افراد مقادیر زیادی دلار همراه خود به کشورهای ترکیه، ارمنستان، آذربایجان و دبی و دیگر کشورها برده اند. که طبق برآوردها بیش از 2میلیارد دلار در ایام نوروز ارز و بخصوص دلار از کشور خارج شده است. حال سؤال اینجا ست که چطور تقاضای بیش از 2 میلیارد دلار در یک بازه کوتاه نوروزی شُک به بازار وارد نمی‌کند ولی کمتر از 200 میلیون دلار در ایام اربعین باعث افزایش‌های زیاد در نرخ دلار می‌شود؟

 

خوب است مسئولین و کارشناسانی که در این زمینه اظهار نظر می‌کنند کمی به واقعیات اقتصادی جامعه و بازار نگاه کنند و آگاهانه‌تر اظهار نظر کنند. انداختن تقصیر‌ها گردن یک نفر یا یک حادثه آسان است ولی کاری غیر کارشناسی و غیر اخلاقی است و باید منتظر عواقب آن باشند بخصوص اگر آن یک نفر امام حسین(ع) باشد و آن حادثه، زیارت باعظمت اربعین!

 

 

 

 

 

 

 

 

 

*گروه اقتصادی برهان